Nekada najčešći antidepresivi na tržištu, MAO inhibitori se retko prepisuju u današnje vreme. Ali, šta su zapravo MAO inhibitori i kakve veze oni imaju sa psihodelicima? Zašto su baš oni ključan sastojak čuvene Ajahuaske? U ovom članku ćemo duboko zaroniti u funkcionalnost ovih moćnih enzima, otkriti kako oni funkcionišu i koja je njihova uloga u složenom i čarobnom svetu psihodelika.
MAOI: ŠTA SU MAO INHIBITORI?
Započećemo ovu temu tako što ćemo razmotati klupko akronima koji je okružuju, kako biste imali jasniju sliku. MAO je skraćenica za monoaminooksidazu – enzim koji katalizuje oksidaciju velikog broja monoamina koji se nalaze u mnogim tkivima. MAOI su neselektivni inhibitori monoaminooksidaze (odakle slovo “i na kraju akronima), koji se takođe jednostavno nazivaju MAO inhibitorima. Drugim rečima, ove supstance prirodno inhibiraju (blokiraju) jedan ili oba enzima monoaminooksidaze: MAO-A i MAO-B enzime, za koje je poznato da igraju ulogu u poremećajima mentalnog zdravlja i neurološkim stanjima jer deaktiviraju monoaminske neurotransmitere kao što su serotonin i dopamin. Stoga, MAO inhibitori pripadaju grupi lekova koji su poznati kao moćni antidepresivi i anksiolitici. Kako se razvila prva vrsta komercijalnih antidepresivnih lekova, MAOI su se nekada naširoko koristili za lečenje ovog stanja, kao i raznih oblika anksioznosti i paničnih poremećaja. Danas su MAOI u velikoj meri zamenjeni sigurnijim antidepresivima sa manje neželjenih efekata, kao što su SSRI. Pored sintetičkih MAO inhibitora dostupnih kao lekovi na recept, postoje i biljke koje prirodno sadrže ova svojstva. Ovi prirodni MAO inhibiotori, iliti MAOI, se već dugo koriste za „aktivaciju“ DMT-a u duhovnom Ajahuaska napitku, između ostalog.
KAKO MAO INHIBITORI DELUJU?
MAOI (MAO inhibitori) sprečavaju razgradnju ovih neurotransmitera kao što su serotonin i dopamin, tako da su veće količine ovih hemikalija dostupne mozgu. Na ovaj način, dejstva MAOI-a mogu da ublaže simptome povezane sa depresijom i anksioznošću, usled manjka ovih supstanci u mozgu. Stoga, nije iznenađenje da su MAO inhibitori iskusili značajan status kao antidepresivi, pre nego što je sve više podataka o njihovim neželjenim efektima i negativnih interakcijama sa drugim lekovima obelodanjeno.
RAZLIČITE VRSTE MAO INHIBITORA
MAO inhibitori (MAOI) mogu se pronaći u prirodnom i veštačkom (sintetizovanom obliku).
- MAOI kao lekovi na recept
Danas se MAOI obično koriste kao poslednje rešenje za lečenje depresije. Tri glavna MAO inhibitora koja se u ovom slučaju koriste su izokarboksazid, fenelzin i tranilcipromin, koji su dostupni u andidepresivima farmaceutskih brendova “Marplan”, “Nardil” i “Parnate”.
- Prirodni MAO inhibitori
Postoje biljke koje u sebi prirodno sadrže MAO inhibitore, kao što su Banisteriopsis caapi, poznatija kao Ajahuaska loza, poreklom iz Južne Amerike, Sirijska ruta (Peganum harmala), višegodišnja zeljasta biljka koja raste u pustinjskim regionima i Mediteranu, Johimbe, zimzeleno drvo iz Afrike i Pasiflora (Passiflora), cvetna biljka koja raste u mnogim delovima sveta.
MAO INHIBITORI I PSIHODELICI
Neke biljne vrste, poput Psichotria viridis, Mimosa hostilis i Phalaris arundinacea biljaka, prirodno sadrže DMT – psihoaktivni sastojak. Međutim, prirodan DMT nije aktivan sam po sebi kada se konzumira oralno, pošto ga enzimi monoaminooksidaze (MAO enzimi) razlažu pre nego što može da počne da deluje i proizvede bilo kakvu reakciju. MAO inhibitori (MAOI) inhibiraju, odnosno onesposobljavaju ovaj proces razgradnje DMT-a, omogućavajući DMT-u da bude aktivan u organizmu tokom dužeg perioda. Tradicionalna duhovna praksa konzumiranja Ajahuaska napitka, koju koriste domorodački narodi regiona Amazonije, obično se pravi od Psichotria viridis biljke (koja sadrži DMT), zajedno sa Banisteriopsis caapi, odnosno lozom Ajahuaske, koja deluje kao prirodni MAO inhibitor. Upravo ova jedinstvena kombinacija biljnih svojstava daje Ajahuaska napitku njegov moćni psihodelični potencijal. Kako su drevni narodi Amazonije saznali za fascinantna dejstva kombinovanja baš ove ove dve biljke, usled više od 40.000 različitih biljnih vrsta prisutnih u prašumama Amazonije, verovatno će zauvek ostati nerešena misterija. Srećom, ovaj “recept” je ostao u životu do današnjeg savremenog doba, zbog čega je iskustvo čarobnog putovanja Ajahuaskom i dalje veoma cenjeno i poplularno među ljudima širom sveta u potrazi za duhovnim iskustvima, stanjima više svesti i konekcijom sa prirodom i univerzumom putem psihodelika.
NEGATIVNI ASPEKTI MAO INHIBITORA
Kao što je prethodno pomenuto, među razlozima zbog kojih se MAO inhibitori više ne koriste u širokoj medicinskoj upotrebi je taj što dolaze zajedno sa nekoliko ozbiljnih potencijalnih rizika i neželjenih dejstava. Pored toga, oni su ozloglašeni zbog svojih negativnih interakcija sa drugim lekovima i supstancama, koje mogu biti umerene ili veoma ozbiljne.
- Neželjena dejstva MAO inhibitora
Jedan od uobičajenih neželjenih efekata uzimanja MAOI je ortostatska hipotenzija, gde krvni pritisak opada kada se neko brzo pomeri iz sedećeg u stojeći položaj, što izaziva vrtoglavicu i nesvesticu. Uzimanje MAOI takođe može izazvati druge kratkoročne neželjene efekte kao što su pospanost, nesanica i mučnina. Dugoročni neželjeni efekti MAOI uključuju grčeve mišića, trzanje, bolove u mišićima, edeme (zadržavanje tečnosti), osećaj peckanja u nervima, povećanje telesne težine i seksualnu disfunkciju. Uz to, vredi napomenuti da neki profesionalci veruju da su opasnosti od MAO inhibitora precenjene, iako ne postoji jasan konsenzus oko ove teme. Međutim, zahvaljujući svojim sposobnostima da inhibiraju MAO enzime, biljke koje sadrže MAOI igraju važnu ulogu u stvaranju enteogenih psihodeličnih napitaka poput čuvene Ajahuaske.
- Negativne interakcije MAOI sa drugim lekovima i supstancama
MAOI mogu negativno da reaguju u kombinaciji brojnim drugim lekovima koji se izdaju na recept i bez recepta, uključujući određene anestetike, lekove protiv bolova, lekove za migrenu, sedative, antihistaminike, antidepresive, tablete za spavanje i lekove za alergije. Oni koji uzimaju SSRI depresive, kao što su paroksetin (Pakil), citalopram (Cipramil), fluvoksamin (Fevarin) ili sertralin (Zoloft) treba da se suzdrže od korišćenja ovih lekova najmanje tri nedelje pre uzimanja MAOI, dok oni koji uzimaju fluoksetin (Prozak) treba da sačekaju još duže, oko šest nedelja. MAOI takođe stupaju u interakciju sa drugim psihoaktivnim supstancama uključujući, ali ne ograničavajući se na, alkohol, kokain i meskalin. Upotreba MAOI sa ovim supstancama može biti veoma opasna, tako da nikada ne bi trebalo da konzumirate ni jednu od ovih supstanci najmanje dvanaest sati pre i dvanaest sati nakon uzimanja MAO inhibitora. Budite posebno oprezni da ne uzimate MAOI sa supstituisanim amfetaminom, kao što je MDMA, jer je ova kombinacija potencijalno smrtonosna.
- Interkacije MAOI sa hranom
MAO inhibitori mogu pojačati kardiovaskularna dejstva tiramina, aminokiseline koja reguliše krvni pritisak i nalazi se u uobičajenoj hrani, uključujući sir, vino, pivo, pasulj, orahe, pileću džigericu, kvasac, citrusno voće, čokoladu, kajmak i još mnogo toga. Uzimanje bilo koje od ovih namirnica zajedno sa MAOI istovremeno može dovesti do mučnine, glavobolje, a u nekim slučajevima i hipertenzivne krize – opasnog nivoa povišenja krvnog pritiska koji zahteva hitnu medicinsku intervenciju.